6
HVAT ER SØGA
Hvat er søga
Søga er vísindi, sum svara hesum grundleggjandi spurningum:
• Hvat hendi
• Nær hendi tað
• Hví hendi tað
• Hvørjar avleiðingar fekk tað
Sjálvandi hevur tað, sum hendi í gjár, stóran týdning fyri tað, sum hendir í dag. Og tað,
sum vit gera í dag, fer eisini at ávirka tað, sum hendir í morgin. Í gjár, í dag og í morgin
skapa ein samanhang. Alt hongur saman. Hetta nevna vit atvoldarsamband.
Hví gjørdu tit einki
Kunnleiki í søgu skal kunna hjálpa okkum til eina tryggari framtíð – gjøgnum
kunnleika sleppa vit frá, at søgan endurtekur seg.
Tá menniskju, sum livdu og arbeiddu undir øðrum heimsbardaga, 1939-1945, eftir
krígslok vórðu spurd, hví tey einki høvdu gjørt, hví tey ikki høvdu roynt at steðgað
gongdini, áðrenn tað var ov seint, svaraðu tey ofta:
– Vit skiltu ikki, hvat var um at henda, og tá vit endiliga skiltu tað, var ov seint.
– Annars kundu vit einki gera. Vit vóru púra máttleys.
Brúgvar fyri friði
Í okkara nútíðar samfelagi eiga vit ikki at kunna sleppa okkum undan so lætt. Í
lærugreinunum søga og samfelagsfrøði læra vit okkum at skilja tey søguligu høpini ella
samanhangini, og fjølmiðlarnir bera okkum tíðindi, viðmerkingar og greiningar av
tí, sum hendir úti í heimi. Tað ber heldur ikki til at siga, at vit eru máttleys. Vit liva í
einum fólkaræðisligum Evropa og hava møguleika at steðga bæði kríggi og oyðilegging
av umhvørvinum.
Kunnleikin í søgu hjálpir okkum at síggja, hvussu fólk her heima og í øðrum londum
høvdu tað fyrr, og til ber at fáa greiðu á, hvussu vit hugsa og læra í dag. Slíkur kunnleiki
virkar ímóti fremmandahatri og rasismu. Við kunnleika byggja vit brúgvar ímillum
menniskju – brúgvar fyri friði.
Søgan sigur frá og hví
Søga er eitt áhugavert evni. Tú kanst ferðast aftur í tíðina og lenda, har tú vilt. Har
kanst tú reika íkring og uppliva umhvørvi og samfeløg, sum eru heilt ólík tí heimi, sum
tú sjálvur livur í. Tað er tí ikki at undrast á, at rithøvundar, listafólk og filmsskaparar
fegin fara aftur í tíðina fyri at finna góð evni til frásagnir sínar.
Men søga er fyrst og fremst vísindi. Hvørt lítið klípi av upplýsingum kann hava
týdning fyri at vísa á, hvat veruliga hendi, og hví tað hendi. Granskarar arbeiða næstan
sum uppdagarar, tá teir brúka søguligar keldur. Hesar keldur eru:
Heimssoega_1_inngangur.indd 6
8/7/1